Panel 1 - MAULEON UNA MIQUETA DE HISTORIA

     

  Fábrica Cherbero chunto a o río (Fuen. Ikerzaleak)

  Fábrica Cherbero (Fuen. Ikerzaleak)

  Salida fábrica Cherbero, rue Victor Hugo (Fuen. Ikerzaleak)

  Mauleón, en a comarca historica de Zuberoa, tamién conoxida como La Soule ye o territorio mas chicorrón d’o Pais Vasco al otro lau d`os Pirineus con 785 Km2 en do se charra a luenga vasca; o rio se clama Uhaitzandi o Saison.
Mauleón ye a capital y o lugá mas importan d’o cantón d`o nombre suyo que tie 19 comunas. O nombre de Mauleón – Licharre (Maule- Lextarre) ye o treslau d’a unión d’as dos comunas en 1841 y agora son : “L, Alta Villa”, “A baja Villa” y Licharre.

  No se conoxe con seguridá o naximiento d`alpargata. Si se sabe que yera fabricada en o Bearn y o Pais Vasco dende o sieglo XVIII por artesanos d’o cañamo y d’o lino.
En Garindein viviba una población de “cordelés” y “texedós”, ellos fueron os primés obreros d, alpargata. Alredó de 1850 Mauleón, lugá chicorrón, se tornó en a capital d’a sandalia. Mauleñon conoxió en o sieglo XIX un problema “demografico” muito grandaz: d’un lau una epidemia de cólera ; d’otro lau o movimiento migratorio enta América del Sur ( a mayoria yeran hombres) asina que crexe muito o número de solteras y de mais chovens que seran una parte importan d’a industria alpargatera.

A Edad d’oro (1900-1918). As industrias trayen maquinas modernas pero tamién se feba treballo a mano. M. Cherbero da treballo, en 1914, de 800 a 1000 personas (400 treballando en casa y 400 en a fábrica). Alredó de 100 cosedoras, 80 montadoras; ye una d’as fábricas mas grans de Francia. Alredó de 1900 unas 40 fabricas se repartiban en os Bajos Pirineus; En 1913 en quedaban unas 30. Béguerie ubre en 1910. En Mauleón bistaba 6 empresas muito importans : Béguerie, Bidegain, Çarçabal, Bardos, Barraqué y Cherbero

Os treballadós pasan de 537 en 1896 a 1585 en 1914. Ye una realidá que no bista tanta chen en Mauleón pa esta “Explosión industrial” asina que tien que fe una clamada a España pa conseguí mas treballadós. De primeras, en 1875, yera mano d’obra estacional; en octubre aragoneses y roncaleses se meteban en camino en grupos de 15 a 20; yeran pandillas goyosas, as mulles soleban llevá o traje tradicional; cruxaban por o puerto d´Ourdayte y tornaban a o pais suyo en abril ó mayo Ixas chovens aragonesas y navarras teneban entre 16 y 20 añadas y compraban en Mauleón a ropa pa o ajuar (“ a pliega”)