|
Fábrica
Cherbero chunto a o río (Fuen. Ikerzaleak) |
|
Fábrica
Cherbero (Fuen. Ikerzaleak) |
|
Salida
fábrica Cherbero, rue Victor Hugo (Fuen. Ikerzaleak) |
|
Mauleón, en a comarca historica de Zuberoa, tamién conoxida como La
Soule ye o territorio mas chicorrón d’o Pais Vasco al otro lau d`os
Pirineus con 785 Km2 en do se charra a luenga vasca; o rio se clama
Uhaitzandi o Saison.
Mauleón ye a capital y o lugá mas importan d’o cantón d`o nombre
suyo que tie 19 comunas. O nombre de Mauleón – Licharre (Maule-
Lextarre) ye o treslau d’a unión d’as dos comunas en 1841 y agora
son : “L, Alta Villa”, “A baja Villa” y Licharre.
No se conoxe con seguridá o naximiento d`alpargata. Si se sabe que yera
fabricada en o Bearn y o Pais Vasco dende o sieglo XVIII por
artesanos d’o cañamo y d’o lino.
En Garindein viviba una población de “cordelés” y “texedós”, ellos
fueron os primés obreros d, alpargata. Alredó de 1850 Mauleón, lugá
chicorrón, se tornó en a capital d’a sandalia. Mauleñon conoxió en o
sieglo XIX un problema “demografico” muito grandaz: d’un lau una
epidemia de cólera ; d’otro lau o movimiento migratorio enta América
del Sur ( a mayoria yeran hombres) asina que crexe muito o número de
solteras y de mais chovens que seran una parte importan d’a
industria alpargatera.
A Edad d’oro (1900-1918). As
industrias trayen maquinas modernas pero tamién se feba treballo a
mano. M. Cherbero da treballo, en 1914, de 800 a 1000 personas (400
treballando en casa y 400 en a fábrica). Alredó de 100 cosedoras, 80
montadoras; ye una d’as fábricas mas grans de Francia. Alredó de
1900 unas 40 fabricas se repartiban en os Bajos Pirineus; En 1913 en
quedaban unas 30. Béguerie ubre en 1910. En Mauleón bistaba 6
empresas muito importans : Béguerie, Bidegain, Çarçabal, Bardos,
Barraqué y Cherbero
Os treballadós pasan de 537 en 1896 a 1585 en 1914. Ye una realidá
que no bista tanta chen en Mauleón pa esta “Explosión industrial”
asina que tien que fe una clamada a España pa conseguí mas
treballadós. De primeras, en 1875, yera mano d’obra estacional; en
octubre aragoneses y roncaleses se meteban en camino en grupos de 15
a 20; yeran pandillas goyosas, as mulles soleban llevá o traje
tradicional; cruxaban por o puerto d´Ourdayte y tornaban a o pais
suyo en abril ó mayo Ixas chovens aragonesas y navarras teneban
entre 16 y 20 añadas y compraban en Mauleón a ropa pa o ajuar (“ a
pliega”) |
|